محمود بن باقر بحری قادریبَحری، محمودبن باقر قادری، صوفی و شاعر شبه قاره در قرن یازدهم و دوازدهم است. ۱ - حیاتدر گوگی (در گذشته از توابع بیجاپور و اکنون از توابع مدراس) به دنیا آمد و بیست سال نخست زندگی را در آن‌جا سپری کرد. به مطالعه تصوف پرداخت و در طریقه قادریه مرید محمد باقر (متوفی ۱۰۷۳) شد. پیوندهایی نیز با فرقه چشتیه برقرار کرد. در سالهای حکومت سلطان سکندر عادلشاه (۱۰۸۳ - ۱۰۹۷) در بیجاپور مقیم شد و پس از آن‌که اورنگ زیب در ۱۰۹۷ سلطنت عادلشاهیان را برچید، به حیدرآباد رفت و در ۱۱۳۰ در همان‌جا درگذشت. ۲ - خصایصبحری درویشی گوشه گیر و شاعری بی اعتنا به مقامات حکومتی بود. در آثار خود تشکیلات شهرنشینی صوفیانی را که خود را با اسلام سنتی تطبیق داده‌اند تحقیر و استهزا کرده، و به معیارهای ادبی نازل آنان، علاقه شان به گسترش صرف حلقه مریدان و کنار آمدنشان با «اهل دنیا» و دربار ـ اگرچه خود نیز در اشعارش اورنگ زیب را مدح کرده ـ اشاره نموده است. چون در دوره ای از بی ثباتیهای سیاسی و محافظه کاری های دینی زندگی می‌کرد، نه تنها صوفی بلکه منتقدی اجتماعی نیز به شمار می‌آمد. او حتی بیجاپور روزگار خود را با بغداد عصر حسین بن منصور حلاج مقایسه کرده، و احتمالاً منظورش این بوده است که اگر او نیز به دست مقامات بیجاپور بیفتد، با او همان می‌کنند که مقامات حکومت بغداد با حلاج کردند. ۳ - آثارمَن گَلَن (سروده در ۱۱۱۲)، مثنوی عرفانی به دکنی که قسمتهایی از آن را در ۱۱۱۷ با عنوان عروس عرفان به نثر فارسی ترجمه کرده است، [۱]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۶۹۳، ج۳، اسلام آباد ۱۳۶۳ ش.
و از نظر لطایف و ظرایف و داستانهای کوتاه و ابیات حکمی شبیه گلستان سعدی است؛ بنگاب نامه، منظومه ای در وصف بنگ از نظر عرفانی؛ شرح غزل حکیم ناصرخسرو به فارسی؛ کلیات بحری.
۴ - فهرست منابع(۱) محمودبن باقر بحری، عروس عرفان، حیدرآباد، موزه سالار جنگ، مجموعه تصوف، ش ۱۱۴، کلکته، انجمن آسیایی، مجموعه نسخ خطی فارسی، ش ۱۲۸۳. (۲) م حافظ سید، ویرایشگر، کلیات بحری، لکهنو ۱۳۳۹. (۳) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، اسلام آباد ۱۳۶۳ ش؛ ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمود بن باقر بحری قادری»، شماره۵۸۸. |